توضیح اصطلاحات تخته نرد به زبان ساده
اگر مبتدی هستید و می‌خواهید تخته نرد را به خوبی بازی کنید، ابتدا ضروری است با مفهوم و اصطلاحات تخته نرد در ایران آشنا باشید.
لازمه یادگیری یک بازی آشنایی با قوانین و نحوه بازی است. اگر قصد یادگیری بازی تخته نرد را دارید، در این مقاله شما را با مفهوم و اصطلاحات رایج تخته نرد در ایران آشنا می‌کنیم.
تاریخچه بازی تخته نرد
تخته نرد یک بازی باستانی است. این بازی طبق چند روایت در کتب مختلف، از اختراعات ایرانیان است. یکی از روایات مشهور در شاهنامه فردوسی آورده شد. داستان رای هندی و انوشیروان پادشاه ساسانی که بوزرجمهر حکیم، وزیر اعظم انوشیروان، تخته نرد را اختراع کرد. در زبان باستانی به تخته نرد، نرد شیر نیز گفته می‌شد.
قدمت این بازی بالغ بر 3000 سال است. انواع مختلفی از تخته نرد ها کشف شده که با نوع امروزی بسیار متفاوت است. شکل بازی، تعداد مهره ها و احتمالا قوانین آن نیز متفاوت بود. با گذر زمان این بازی به شکل امروزی تبدیل شده است. اگر مبتدی هستید، در قدم اول باید با مفهوم و اصطلاحات رایج تخته نرد در ایران آشنا شوید.
مفهوم تخته نرد
در بازی تخته نرد همه چیز مفهومی دارد. صفحه این بازی به این دنیا تشبیه شده است. هر تخته نرد دو قسمت اصلی دارد که تشبیهی برای دو نیمسال است و 12 خانه مثلثی به مفهوم 12 ماه سال می‌باشد.
چهار خانه تخته نرد، نشان از چهار فصل سال دارد. 24 خانه مثلثی روی صفحه، به تعداد ساعات شبانه روز اشاره می‌کند.
تعدا مهره ها 30 عدد و به تعداد روزهای هر ماه مانند شده اند. مهره تخته نرد نماد انسان ها هستند. رنگ سیاه و سفید آن ها تشبیهی از روز و شب می‌باشد. گذاشتن و برداشتن مهره ها مانند زندگی و مرگ انسان ها می‌باشد. تاس به معنی بخت و اقبال و گردش آن ها به مانند گردش روزها و ستاره ها و سیاره ها است.
در کل چیدمان و اجزا بازی تخته نرد از عقاید ایرانیان باستان گرفته شده است. مثلا شماره تاس ها، که هر کدام معنی و مفهوم خود را دارند.
- عدد 1 یگانگی خداوند
- عدد 2 آسمان و زمین
- عدد 3 به معنی پندار نیک،گفتار نیک،کردار نیک
- عدد 4 به معنای شمال و جنوب و شرق و غرب یا برخی می‌گویند آب و خاک و آتش و باد
- عدد 5 به معنای برگرفته از روشنی طبیعت و نور مقدس خداوند است به نام آتش و خورشید و ماه و ستاره و رعد
- عدد 6 برای شش روز آفرینش که باور ادیان توحیدی است
همچنین اگر عدد یک طرف تاس را با عدد طرف دیگر تاس جمع کنیم، عدد هفت به دست می‌آید که در ایران عددی مقدس محسوب می‌شود. پس با این تفاسیر تخته نرد صرفا یک بازی سرگرم کننده نیست.
آموزش مفهوم و اصطلاحات رایج تخته نرد در ایران
برای یادگیری هر بازی نیاز به یادگیری اصطلاحات آن بازی است. دانستن آن ها به شما کمک می‌کند راحت تر بازی کنید. شما در ادامه مفهوم و اصطلاحات رایج تخته نرد در ایران را به صورت دسته بندی شده می‌خوانید.
اصطلاحات عمومی
- نراد: کسی که تخته نرد بازی می‌کند.
- نرد: منظور بازی تخته نرد است
- نرد شیر: نام قدیمی بازی تخته نرد
- داو: دو برابر کردن نتیجه بازی
- دو برگرد: برگرداندن داو حریف به خودش
- بازی به دو: بازی که داو رد و بدل شده و امتیاز برد آن 2 شده است.
- بازی تاخیری: حالتی که در قسمت بیرونی زمین حریف( خانه های7،8،9 و10) قرار گرفتید و منتظر گشاد دادن او هستید.
- حمله برق آسا: بازی هجومی و کشتن مهره رقیب در زمین خودی با بستن خانه ها
- مفت بَر: کسی که راحت بازی را پیروز می‌شود.
- مفت باز: کسی که راحت بازی را می‌بازد.
اصطلاحات مهره تخته نرد
- چیدن: به قرار دادن مهره ها برای شروع بازی، چیدن می‌گویند.
- گشایش: در تخته نرد اولین حرکت برای شروع بازی است.
- دست به مهره: اگر دست، مهره تخته نرد را لمس کند باید با همان مهره، بازی شود.
- خوردن مهره: خارج کردن مهره ها در انتهای بازی
- گشاد دادن: وقتی مهره ای را به صورت تک خانه قرار می‌دهید و حریف می‌تواند آن را بزند.
- اسیر: دو مهره که در خانه 24 و در زمین رقیب باشند.
- فرار: برداشتن مهره ای که دقیقا در تیررس رقیب است و قرار دادن آن روی مهره های خود
- پل: مهره های خانه شماره 13 که نقش پل را برای فرار دو اسیر دارند.
- تعطیل است: یعنی مهره کشته شده در زمین رقیب نمی‌نشیند.
- پوشش: در تخته نرد یعنی بستن یک مهره با مهره دیگر
- لنگر پایین: هنگامی که با دو مهره( یا بیشتر)، خانه های یک تا سه رقیب، گرفته شود.
- لنگر بالا: هنگامی که با دو مهره( یا بیشتر)، خانه های چهار تا شش رقیب، گرفته شود.
- شکستن: نصف کردن تعداد مهره های یک خانه و قرار دادن آن ها در خانه های دیگر
- باز کردن: برداشتن یک مهره و آزاد ساختن خانه برای نشستن یا زدن مهره حریف
- گشاد بازی: حالتی که رقیب به احتمال زیاد مهره شما را می‌زند اما باز هم شما همه مهره ها را تک بدهید
- نشستن: قرار گرفتن مهره کشته شده از روی پیشخوان به درون زمین بازی
- مارس: هنگامی که همه مهره ها را از بازی خارج کردید در حالی که رقیب هنوز مهره ای وارد بازی نکرده
- سگ مارس: زمانی که شما همه مهره ها را خارج کردید و حریف هنوز در زمین شما مهره دارد.
- قات کردن: یعنی بردن مهره روی دیگر مهره های خود یا فرار کردن
- مایه: مهره ای که یدکی روی دو مهره باشد، یا به صورت تک قرار بگیرد، و آماده گرفتن خانه آزاد است.
اصطلاحات تاس در تخته نرد:
- تاس ریختن: به پرتاب همزمان دو تاس می‌گویند.
- تاس موافق:تاسی که مورد نیاز و خوب باشد
- تاس مخالف: تاسی که نیازی به آن نیست
- دو شش: وقتی تاس ها جفت شش بیایند
- جفت تاس: زمانی که تاس دو عدد مشابه دارد. مثلا 33
- دش: مخفف دو عدد شش
- شش بش: تاسی که عدد شش و پنج باشد
- تاس گرفتن: حیله کردن برای نشستن تاس روی یک عدد خاص
- تاس بالا: تاس هایی که عدد چهار، پنج و شش دارند
- تاس پایین: تاس هایی که عدد یک، دو و سه دارند
- کعبتین:تاس
- حکم تاس: بازی که حالت اجبار دارد.
- دوکور: تاس جفت یک
- تاس آینه: زمانی که تاس لبه زمین قرار بگیرد و عدد آن مشخص نباشد.
- تاس ریز: لیوان های کوچکی که تاس را در آن قرار داده و روی صفحه می‌ریزند. در ایران استفاده از تاس ریز رایج نیست.
اصطلاحات خانه های تخته نرد
- بستن: منظور گرفتن یک خانه با دو مهره است.
- خان: هر کدام از خانه های بازی تخته نرد را گویند.
- پیشخوان: قسمت اصلی وسط تخته نرد که مهره های کشته شده روی آن قرار می‌گیرند.
- ششدر: گرفتن شش خانه جلویی حریف با دو مهره به گونه ای که نمی‌تواند از آن ها بگذرد.
- افشار: به خانه شماره 5 زمین خود و حریف، خان افشار می‌گویند.
- افشار گیری: گرفتن خانه 5 خود یا حریف
- درب خانه: در تخته نرد خانه شماره 7 بازیکن را می‌نامند.
- خال خانه: خانه شماره یک زمین خودی
- کوه خانه: خانه ای که بیش از 5 مهره دارد
- خانه مرشد: در بازی تخته نرد یعنی خانه شماره 3 زمین خودی
- ته خانه: خانه های آخر( خانه های یک و دو) زمین خودی
- خانه آزاد: در تخته نرد به خانه ی بدون مهره گویند.
- باز کردن خانه: برداشتن یک مهره و آزاد ساختن خانه برای زدن حریف یا نشستن مهره
حال که با مهم ترین مفهوم و اصطلاحات رایج تخته نرد در ایران آشنا شده اید، یک قدم پیش افتاده اید. می‌توانید قدم بعدی به سراغ قوانین تخته نرد بروید. جهت دریافت اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.